513. Stoner

Hoe komt een uitgever op het idee om een oude titel van een overleden schrijver opnieuw uit te geven? Met dit boek van John Williams (1965, 322 blz.) is dat in elk geval met ongekend succes gebeurd. Alleen in Nederland zijn er al ruim 100.000 exemplaren van de nieuwe uitgave over de toonbank gegaan (of door de brievenbus). En ik snap het succes van deze 'verborgen klassieker van de Amerikaanse literatuur'. Het is het (fictieve) levensverhaal van William Stoner (1891-1955). Geboren als boerenzoon van een keuterboertje die zijn landbouwstudie stopt om zich te richten op de Engelse literatuur. Tot verdriet van zijn voor hun bestaan worstelende ouders. Stoners leven is ook - over het geheel genomen - niet gelukkig te noemen. Kennelijk trouwden mensen begin 20e eeuw maagdelijk, zelfs zonder echt gekust te hebben, zonder idee van elkaars persoonlijkheid en interesses. Haast onvoorstelbaar en een geheide weg naar veel huiselijk leed. Zo ook in Stoners huwelijk met zijn Edith.  Dochter Grace leidt ook onder de onbegrijpelijk verstoorde relatie tussen haar ouders. Misschien is dit onderdeel van het verhaal wel het meest treurig van het geheel: de overerfbaarheid van ongeluk. Ander leed voor Stoner zat in de moeizame omgang met de collegadocenten op Columbia University (die overigens voor mij onbegrijpelijk is; snapt iemand anders de link / band tussen docent Lomax en student Walker (anders dan dat ze allebei fysiek gehandicapt zijn)? [update: een vriendin zag er homo-erotiek in; kan zijn, heb ik die gemist?]). Wat Stoner wel heeft en houdt tot aan zijn dood is de liefde voor zijn vak. Beantwoorde liefde. Ook in een affaire wordt zijn liefde beantwoord, om vervolgens geforceerd te worden beëindigd door druk vanuit de universiteit. En dan wordt Stoner ook nog eens niet oud door kanker.

Dit op zichzelf weinig spectaculaire levensverhaal wordt in toegankelijke, mooie en precieze taal beschreven. Alleen de soms wat gedetailleerde noties over de literatuurstudie deden mij mijn leestempo af en toe wat versnellen.

Wat heeft het boek me uiteindelijk gebracht? Is het een boek dat mijn leven gaat veranderen - zoals de aanprijzing van Arnon Grunberg op de voorkant belooft? Misschien wel, in elk geval is het een menselijk verhaal dat inzicht geeft in de mogelijkheden van een mensenleven en in hoeverre je daarin zelf kan sturen (YOLO!). De mogelijkheden om controle te nemen over je eigen leven zijn nu - in de eerste wereld - ongekend veel groter dan toen. Dit is onlosmakelijk verbonden met de sterk toegenomen welvaart in de laatste 150 jaar (wat meer te danken is aan de landbouwkunde dan aan de literatuurstudie, maar dat terzijde).